2019 Rokiem Stanisława Moniuszki

Uwięziony w Halce

Uznano go mimo jego woli za wieszcza, ale nie doceniano jego muzyki (…)

DOROTA SZWARCMAN, „Polityka”  2019, nr 1, s.96-98

(fragmenty)

W maju 2019 r. przypada 200. rocz­nica urodzin Stanisława Mo­niuszki, jednego z najbardziej polskich kompozytorów. […] Przy­znają się do niego również Białorusini, a na upartego mogliby też Węgrzy i Or­mianie, bo właśnie z węgiersko-ormiańskiej rodziny wywodziła się jego matka. Bez wątpienia jednak Moniuszkowie czuli się Polakami.

Dworek w Ubielu koło Mińska, gdzie urodził się Stanisław, od dawna nie ist­nieje. Są za to ruiny pobliskiego pałacu w Śmiłowiczach, który przez pewien czas należał do rodziny Moniuszków i stał się ponoć inspiracją do „Strasznego dworu” – tam właśnie na wieży był kurant, któ­ry trafił z czasem do słynnej arii Stefana. W samym Mińsku młody Stanisław spędził 20 lat. Pierwsze muzyczne kroki stawiał pod okiem matki; gdy miał 8 lat, rodzina przeniosła się do Warszawy, by dać mu właściwe wykształcenie, ale na dłuższy pobyt nie wystarczyło pieniędzy i trzeba było wrócić do Mińska. Na domu, gdzie mieszkali, jest dziś tablica z informacją, a dwa lata temu przed ratuszem odsłonię­to pomnik Moniuszki siedzącego na ławce ze swym późniejszym współpracownikiem Wincentym Duninem-Marcinkiewiczem, poetą wywodzącym się z białoruskiej drob­nej szlachty. Libretta kilku ich wspólnych dzieł scenicznych – operetek „Żółta szlaf­myca”, „Woda cudowna”, „Walka muzy­ków” i „Pobór rekruta” – są po polsku. Ale kolejna, „Sielanka”, wystawiona w miń­skim teatrze w 1852 r., zawierała także bia­łoruskie przysłowia i tańce.

Wilno też może się przyznawać do Moniuszki. Przyjechał tu po trzyletnich studiach
w Berlinie u Carla Friedricha Rungenhagena (gdzie zdobył solidne podstawy warsztatowe), tu się ożenił i mieszkał kolejnych 17 lat. Komponował, dyrygował, grał na organach.

Tu właśnie, w 1848r., odbyło się pierwsze koncertowe wykonanie „Halki”, a sześć lat później – sceniczne. Moniuszko napisał dwie kantaty nawiązujące do litewskich mitów (opracowanych przez Józefa Ignacego Kraszewskiego) – „Milda” i „Nijoła”.

Wieczny prowincjusz

Był dobrym muzykiem, ale skromnym człowiekiem, nie zrobił więc szybko karie­ry.
Za pierwszym przyjazdem do Warszawy (nie licząc wspomnianego pobytu w dzie­ciństwie) w 1846 r. przedstawił operetkę „Loteria”, bez powodzenia. Pobyt jed­nak okazał się owocny dzięki kontaktowi z Włodzimierzem Wolskim, późniejszym librecistą „Halki”. Opera powstała szyb­ko, a kompozytor zaczął czynić starania o wystawienie jej w Warszawie. Nie uda­ło się. Dopiero w 1858 r., po rozszerze­niu dzieła […] nastąpiła wreszcie premie­ra warszawska i wielki sukces, w którego konsekwencji Moniuszko przeprowadził się tam z rodziną i objął stanowisko dyrek­tora (dyrygenta) opery polskiej. Wspierała go słynna muza Norwida Maria Kalergis; to dzięki niej odbyła się owa premiera, ona też wsparła później jego wizytę w Paryżu, gdzie jednak furory nie zrobił (…)

 

Nowator, który nie szukał poklasku 

DOROTA KOZIŃSKA„ Tygodnik Powszechny” 1/2019, s.11

(fragment)

…Moniuszko, (…)skomponował w sumie po­nad 20 oper, komedii, sielanek, operetek i baletów – z których polskie teatry wy­stawiają na okrągło „Halkę” i „Straszny dwór”, z rzadka sięgając po „Flisa”, „Parię” i „Verbum nobile”, a zaniedbując na przy­kład „Hrabinę”, pierwszą dojrzałą operę komiczną kompozytora (…).
Jest twórcą dzieł re­ligijnych, które – poza „Litaniami ostrobramskimi ” – wciąż czekają na odkry­cie (…)
Napisał też dwie kantaty mitologiczne do tekstów Kraszewskiego „Milda” i „Nijoła.
Do lanso­wanego przez popularyzatorów portretu prowincjonalnego poczciwiny nie bardzo też pasują zachowane fragmenty muzyki teatralnej Moniuszki m.in. do „Fedry” Racine`a,  „Hamleta” i „Kupca weneckiego” Szekspira, „Zbójców” Schillera i „Lilii Wenedy” Słowackiego.
Był człowiekiem cichym i skromnym . Swoją twórczość nazywał „muzyką do­mową” i powtarzał, że „jeśli ma jaką war­tość, to przyjdzie i na nią czas właściwy”(…)

więcej: https://moniuszko200.pl/pl/      

D. Masłowska – Pary niedobranie

Magdalena Środa – Magdaleny Środy współczesne wariacje na temat Halki

Skip to content